امروزه ۱۰-۱۵ درصد زوجین به علت مشکل ناباروری مراجعه می نمایند که در بررسی مردان اولین آزمایش که بعد از معاینه بیضه ها انجام می شود آزمایش اسپرم می باشد. آزمایش اسپرم سه عامل اصلی در سلامت اسپرم ها را سنجش می کند که عبارتند از:
شمار اسپرم ها
شکل اسپرم ها
جا به جایی اسپرم ها که به تحرک اسپرم ها نیز شناخته می شود.
نکاتی لازم در هنگام انجام آزمایش اسپرم
۱-زمان آزمایش اسپرم
اولین نکته مهم در انجام آزمایش اسپرم زمان دادن آزمایش است و حتماً توصیه می شود مدت ۲-۳ روز قبل از آزمایش مایع منی از شما خارج نشده باشد چه در خواب و یا هنگام مقاربت جنسی. اگر آزمایش زود از ۳ روز انجام شود باعث اختلال در نتیجه اسپرم از جمله کاهش حجم اسپرم و افت نمونه آزمایش خواهد شد و برعکس اگر بیش از سه روز از انجام آخرین مقاربت جنسی آزمایش دهید مثلاً ۵-۶ روز بعد، باعث افت در حرکت اسپرم و گزارش نادرست خواهد شد.
۲-نحوه انجام آزمایش
دومین نکته مهم کیفیت دادن آزمایش اسپرم است. امروزه دو روش جهت دادن آزمایش منی وجود داد:
– روش استمنا: که فرد با تحریک خود تارسیدن به ارگاسم باعث خروج مایع منی می شود که شایعترین روش دادن آزمایش اسپرم می باشد.
– روش مقاربت: بعضی افراد انجام استمنا جهت آزمایش اسپرم برایشان بسیار سخت است و تنها راهشان استفاده از کاندوم و مقاربت و خروج مایع منی می باشد که در اینجا لازم است از کاندوم های معمولی مطلقاً استفاده نشود چرا که به علت اثرات ضد اسپرمی کاندومها باعث خراب شدن اسپرم و آزمایش غلط می شود. کاندوم های مخصوصی جهت این آزمایش در مراکز ناباروری وجود دارد که توصیه می شود تنها از این کاندوم ها استفاده گردد.
۳-زمان تحویل آزمایش اسپرم
سومین نکته مهم زمان تحویل دادن آزمایش به آزمایشگاه است. حتماً نمونه اسپرم خارج شده باید کمتر از نیم ساعت به آزمایشگاه تحویل داده شود.توصیه می کنم از مقاربت بدون کاندوم جهت دادن آزمایش منی اجتناب نمایید چون PH واژن خانم ها باعث افت کیفیت اسپرم می شود و از طرفی باعث آلودگی اسپرم به باکتری های واژن نیز می شود. لذا حتماً از کاندوم های مخصوص آزمایش استفاده نمایید.
آیا عوامل خارجی از قبیل تغذیه و مصرف دخانیات روی اسپرم اثر دارد؟
بله، در مطالعات متعدد ثابت شده است که موارد زیر روی اسپرم اثر دارد:
۱- سیگار کشیدن و انواع دود باعث کاهش حرکت و تعداد اسپرم می شود.
۲- گرم نگه داشتن بیضه ها و استفاده زیاد از جکوزی، دوش آب گرم، گذاشتن لب تاب روی پاها و اثر حرارتی آن روی بیضه ها و نشستن های طولانی باعث افت کیفیت اسپرم می شود.
۳- بیماری واریکوسل امروزه شایعترین علت خرابی اسپرم ها از نظر تعداد، شکل و حرکت، بیماری واریکوسل بیضه ها میباشد و لذا حتماً باید با تشخیص به موقع درمان شود.
۴- استفاده از داروهای مکمل های بدنسازی که در باشگاه ها استفاده می شود. تزریق هورمون های ناندرولوژ و تستوسترن باعث خرابی اسپرم و کم کاری بیضه می گردد.
۵- هر گونه تورم درمان نشده بیضه: علت عفونت ممکن است باعث آسیب به سلول های نطفه ساز و یا باعث انسداد در قسمت خروجی منی شود و تعداد و حرکت اسپرم ها را کاهش دهد.
۶- سابقه پرتودرمانی و شیمی درمانی که باعث از بین رفتن سلول های نطفه ساز مرد می شود.
۷- مصرف آنتی اکسیدان ها از قبیل سلنیوم و ویتامین E و C و B باعث بهتر شدن کیفیت اسپرم های مرد می شوند.
۸- پزشکان اغلب دو یا سه آزمایش اسپرم جداگانه درخواست می کنند تا نتیجه ای مناسب از سلامت اسپرم ها بدست آورند.
۹- آزمایش ها باید حداقل هفت روز فاصله داشته و در طول ۲ تا ۳ ماه انجام شوند. شمار اسپرم ها می تواند به صورت روزانه تغییر کند. در نظر گرفتن میانگین نمونه های اسپرم می تواند سبب بدست آوردن بهترین نتیجه شود.
تفسیر نرمال اسپرم چگونه است؟
در هر آزمایش اسپرم نرمال که با رعایت موارد ذکر شده انجام شود باید از لحاظ حجم مایع منی، حرکت، شکل، تعداد اسپرم بررسی شود.
۱- مایع منی نرمال باید cc2-3 حجم داشته باشد.
۲- ۴۰-۶۰ میلیون سلول ها باید از حرکت خوبی جهت باروری تخمک برخوردار باشند.
۳- بیش از ۵ درصد شکل اسپرم ها باید در آزمایش منی طبیعی گزارش شود.
۴- نوع آزمایشگاه و دقت آنها در گزارش آزمایش فاکتور بسیار مهمی می باشد.
اینجانب به بیماران خودم توصیه می کنم که آزمایش اسپرمشان را فقط در مراکز ناباروری انجام دهند.
دکتر حسین کرمی
متخصص کلیه و فوق تخصص درمان آندوسکوپی و لاپاراسکوپی
