آنژیوپلاستی عروق کرونری توسط کاتتری انجام می شود که نوکی حاوی بالون داشته و جهت بازکردن تنگی در یک شریان کرونری به یکی از شریان های کشاله ران یا مچ دست وارد می شود.بیماری شریان های کرونری هنگامی اتفاق می افتد که پلاک های کلسترول در دیواره شریان های قلب تشکیل می شوند. بالون زدن قلب در باز کردن تنگی عروق کرونری در بیش از 90 درصد بیماران موفق عمل کرده است.
حداکثر 30 تا 40 درصد بیمارانی که یک عمل آنژیوپلاستی کرونری موفق داشته اند دوباره در محلی دچار تنگی می شوند که توسط بالون باز شده است.استفاده از وسایل جدید تر مانند استنت های درون کرونری و آترکتومی و همچنین استفاده از مواد دارویی جدید تر منجر به افزایش میزان موفقیت، کاهش عوارض و کاهش بازگشت مشکل پس از مداخله کرونری از طریق پوست شده است. در حال حاضر، میزان عود مشکل پس بالون زدن قلب کم تر از 10 درصد می باشد.
آنژیوپلاستی به وسیله بالون (بالون زدن قلب) چیست؟
بالون قلب یا آنژیوپلاستی کرونری داخل مجرایی از طریق پوست (PTCA) در اواخر دهه هفتاد میلادی معرفی شد. PTCA فرایندی غیر جراحی است که تنگی ها و انسداد های شریان های خون رسان به عضله قلب (شریان های کرونری) را برطرف می کند.این روش امکان رسیدن خون و اکسیژن بیش تر به عضله قلب را فراهم می کند. PTCA اکنون تحت عنوان مداخله کرونری از طریق پوست یا PCI شناخته می شود. همان طور که از این اصطلاح نیز مشخص است این روش شامل استفاده از بالون ها، استنت ها و دستگاه های آترکتومی می باشد.
مداخله کرونری از طریق پوست توسط یک کاتتر حامل بالونی کوچک انجام می شود. این کاتتر به یک شریان در کشاله ران یا مچ دست وارد شده و تا ناحیه تنگی در شریان کرونری پیش روی می کند. سپس این بالون منبسط شده و ناحیه تنگی در شریان را گشاد می کند.در صورت موفق بودن، این روش می تواند سبب تسکین درد آنژین صدری، بهبود پیش آگهی افراد مبتلا به آنژین ناپایدار و به حداقل رساندن یا از بین بردن خطر ابتلا به ایست قلبی شود. به همین دلیل بیمار نیازی به قرار گرفتن تحت عمل جراحی باز قلب جهت بای پس شریان های کرونری ندارد.
علاوه بر استفاده از بالون زدن قلب ، در دسترس بودن استنت ها (در یک طراحی تور مانند) نیز طیف افرادی را که مداخله کرونری برایشان مناسب است افزایش داده است. همچنین ایمنی بالا و نتایج بلند مدت این عمل نیز در این وضعیت موثر واقع شده اند.از اوایل دهه 90 میلادی، بیماران بیش تر و بیش تری به وسیله استنت گذاری درمان می شوند. این استنت ها به وسلیه مداخله بالون گذاری از طریق پوست در عروق کرونری جایگذاری شده و در آن شریان ها به عنوان یک داربست باقی می مانند.
این فرایند، به طرز قابل توجهی تعداد بیماران نیازمند به عمل جراحی باز قلب جهت بای پس عروق کرونری را به کم تر از 1 درصد کاهش داده است. همچنین، این روش مخصوصا با استفاده از استنت های دارویی میزان بازگشت انسداد شریان کرونری (restenosis) را به کم تر از 10 درصد کاهش داده است. این نوع استنت های آغشته به دارو به جلوگیری از بازگشت انسداد یا تنگی در اثر بافت اسکار (جای زخم) کمک می کنند.در حال حاضر، تنها بیمارانی که فقط توسط بالون زدن قلب درمان می شوند آن هایی هستند که دارای عروقی با قطر کم تر از 2 میلی متر (قطر کوچک ترین استنت)، ضایعات ریشه دار در شریان های کرونری، بافت زخم در اثر استنت های قدیمی می باشند. همچنین، افرادی که پس از عمل نمی توانند دارو های رقیق کننده خون مصرف کنند نیز جزو این دسته از بیماران قرار می گیرند.
در ابتدا، دستگاه های متعدد آترکتومی (از بین بردن پلاک) برای استفاده به عنوان موارد الحاقی در مداخله کرونری ساخته شدند.
این موارد شامل استفاده از لیزر اکسیمر جهت تخریب پلاک، آترکتومی چرخان (استفاده از یک مته با پوشش الماس) جهت تخریب مکانیکی پلاک و آترکتومی هدایتی جهت بریدن و از بین بردن پلاک می شدند.
در ابتدا تصور می شد که چنین دستگاه هایی احتمال بروز بازگشت انسداد شریان کرونری را کاهش می دهند اما در آزمایش های بالینی نشان داده شد که این روش ها مزایای کمی دارند. هم اکنون این دستگاه ها فقط در موارد انتخابی به عنوان یک مورد الحاقی در مداخله استاندارد کرونری از طریق پوست استفاده می شوند.
بیماری شریان های کرونری چگونه تشخیص داده می شود؟
الکترو کاردیوگرام (ECG,EKG) حین استراحت آزمایشی است که فعالیت الکتریکی قلب را ثبت کرده و می تواند تغییراتی را نشان دهد که بیانگر وجود ایسکمی یا حمله قلبی هستند. اغلب، هنگامی که افراد مبتلا به بیماری شریان های کرونری در حال استراحت هستند آزمایش الکترو کاردیوگرام آن ها عادی است و فقط زمانی غیر عادی می شود که عضله آسیب دیده قلب آن ها شروع به فعالیت شدید کند.
بنابراین، آزمون دوچرخه یا تردمیل (آزمایش استرس) آزمایش های غربالگری خوبی برای افرادی هستند که به بیماری عروق کرونری مبتلا بوده اما الکتروکاردیوگرام آن ها در هنگام استراحت عادی است. دقت این آزمون ها در تشخیص بیماری چشم گیر عروق کرونری به میزان 60 تا 70 درصد است.در صورتی که آزمون های استرس قادر به تشخیص نباشند، یک ماده پرتوزا مانند کاردیولیت یا تالیوم می تواند به صورت درون رگی در هنگام آزمون به فرد داده شود. استفاده از یکی از این مواد پرتوزا، تصویر برداری از جریان خون نواحی مختلف قلب را به وسیله یک دستگاه تصویر برداری ممکن می سازد.
کاهش جریان خون یک ناحیه از قلب در هنگام ورزش و عادی بودن آن در هنگام استراحت، نشان دهنده تنگی نسبی شریانی در آن ناحیه می باشد. استرس اکوکاردیوگرافی ترکیبی از آزمون ورزش و اکوکاردیوگرافی است. اکوکاردیوگرافی، یک آزمایش تصویر برداری از قلب به وسیله امواج فراصوت می باشد. همچنین، این تصویر برداری روشی دقیق برای تشخیص بیماری شریان های کرونری می باشد. هنگامی که شریان های خون رسان به یک قسمت از عضله قلب دچار تنگی قابل ملاحظه ای می شوند، آن قسمت به خوبی دیگر قسمت های بدن منقبض نمی شود.
دقت استرس اکوکاردیوگرافی و آزمون های استرس همراه با مصرف تالیوم در تشخیص بیماری چشم گیر عروق کرونری 80 تا 85 درصد می باشد. هنگامی که فرد به دلیل مشکلات مفصلی یا عصبی نمی تواند تحت آزمون استرس ورزشی قرار گیرد، دارو هایی به او تزریق می شود که سبب تحریک فشار بر روی قلب می شوند. این فشار به اندازه فشاری است که در هنگام ورزش بر روی قلب وارد می شود.تصویر برداری از قلب می تواند به وسیله تصویر برداری هسته ای یا اکوکاردیوگرافی انجام شود. کاتتر گذاری قلبی به وسیله آنژیوگرافی (رگ نگاری شریان ها) روشی است که امکان تصویر برداری اشعه ایکس از عروق کرونری را فراهم می کند. این روش دقیق ترین آزمایش جهت تشخیص تنگی شریان های کرونری است.
در این فرایند لوله های کوچک پلاستیکی و تو خالی (کاتتر) به وسیله هدایت از طریق اشعه ایکس تا به ابتدای شریان های کرونری فرستاده می شوند. بعد از آن، در حین فیلمبرداری توسط اشعه ایکس ماده حاجب ید دار به درون شریان ها تزریق می شود.آرتریوگرافی کرونری تصویری از موقعیت و شدت تنگی بخش های تنگ شده شریان به پزشک ارائه می دهد. این اطلاعات در یاری رساندن به پزشک برای انتخاب دارو، مداخله کرونری از طریق پوست یا عمل جراحی بای پس شریان کرونری به عنوان گزینه درمانی ترجیحی، ضروری هستند.
سی تی آنژیوگرافی کرونری با سرعت بالا یک روش جدید و کم تهاجم تر است. با این که این روش نیز شامل استفاده از ماده حاجب و اشعه می شود اما نیاز به وارد کردن هیچ کاتتری به سیستم شریانی نیست و همین مورد به گونه ای خطرات این فرایند را کاهش می دهد.این روش درمانی قانونی محدود تر داشته و نسبت به روش آنژیوگرافی متداول قابل اعتماد تر است. همچنین در این روش اجازه نمی دهد که PCF به صورت همزمان انجام شود. لازم به ذکر است که خطر ایجاد عوارض جدی در اثر روش متداول آنژیوگرافی کرونری بسیار پایین و کم تر از 1 درصد می باشد.
دکتر محسن صادقی قهرودی
استادیار دانشگاه متخصص قلب و عروق
و فوق تخصص بالون آنژیوپلاستی و والوپلاستی
